Nhà thiết kế nội thất chuyên nghiệp đầu tiên ở Việt Nam là ai? Câu hỏi này chắc chắn sẽ có nhiều người quan tâm và thắc mắc.
Rất may qua sự nghiên cứu tìm hiểu của KTS Hoàng Anh – KTS Dương An Hà Bộ môn Nội thất – Trường Đại học Xây dựng chúng ta dần dần tìm ra được những thông tin quý giá đó.
Một số công trình nổi tiếng của Nhà thiết kế đó:
- Thiết kế nội thất chuyên cơ AN 24 của Hồ Chủ tịch.
- Thiết kế các mặt hàng đồ gỗ của Phòng Lâm sản Tổng cục Lâm nghiệp Việt Nam.
- Làm nội thất mới cho phòng khánh tiết và văn phòng thị trưởng tại Ủy ban Hành chính thành phố Hà Nội.
Chúng ta hãy cùng tìm hiểu Nhà thiết kế – Nghệ sĩ thiết kế nội thất tài năng này của Việt Nam
“Thiết kế Nội thất là để xây dựng một nếp sống – nếp sống mới của người tử tế” Tư tưởng của Nghệ sỹ Thiền Họa, Nhà giáo Trịnh Hữu Ngọc (1912-1997) – (Nhà thiết kế nội thất chuyên nghiệp đầu tiên ở Việt Nam).
Trước khi tìm hiểu sơ lược về cuộc đời của ông, chúng tôi muốn giới thiệu đến những tinh thần và tư tưởng hành nghề vô cùng đáng quý cho hậu thế được hiểu và suy ngẫm.
Về tư tưởng hành nghề của Nhà thiết kế nội thất chuyên nghiệp đầu tiên ở Việt Nam
Nếp sống mới của người tử tế
Làm người tử tế hẳn phải sống theo quan điểm của người lao động. Tiêu dùng trước hết phải nghĩ đến công khó nhọc của người làm (1960).
Một số quan điểm chính:
- Bày hàng khoe của – Nhà nào cũng trang hoàng bày biện phô trương, như cửa hàng bách hóa;
- Bày biện theo lối lai căng – Bắt chước chỗ này một chút chỗ khác một chút, không giải quyết vấn đề theo đúng nhu cầu và khả năng;
- Trọng đồ phụ tùng hơn cuộc sống chính – Đồ đạc dù sao cũng chỉ là những phụ tùng cần thiết. Đã là phụ tùng thì phải tiện dùng, vừa việc, dễ thu xếp, không thừa không thiếu. Nếu một thứ đồ mà dùng được nhiều việc càng hay. Để nhà rộng rãi mát mẻ dễ lau dễ dọn cho được sạch sẽ hơn là để nhà chứa đầy phụ tùng, tổ bụi, tổ bẩn;
- Sống tạm qua ngày – Nhầm giản dị với cẩu thả, thiếu nhiệt tình với cuộc sống, tưởng rằng nhà cửa không phản ánh tinh thần, trình độ, ý thức con người;
- Không tiền không nói chuyện đẹp – Nhầm “đẹp” với “cầu kỳ”, nhầm khả năng kinh tế với khả năng sáng tạo.
Về mẫu mã hàng mộc của nhà thiết kế nội thất chuyên nghiệp đầu tiên ở Việt Nam
Điều đáng nói nhất là ở thời điểm 1961, khi trên thế giới mới chỉ có công ty Thụy Điển IKEA bắt đầu làm loại giá sách gá lắp từ các bộ phận gia công hàng loạt, thì Trịnh Hữu Ngọc đã trình bày đủ loại bàn, giường, tủ, và ghế được thiết kế để sản xuất hàng loạt trong đề cương mẫu hàng mộc mới này.
Tiêu chuẩn đẹp
- Ít công;
- Ít gỗ;
- Đáp ứng nhu cầu sử dụng, không thiếu, không thừa;
- Có thể làm hàng loạt một số bộ phận, gá lắp thành nhiều mặt hàng;
- Không thủ cựu;
- Không công thức;
- Vượt khỏi cái cũ không hợp lý để đến với cái mới hợp lý;
- Đảm bảo sản xuất nhanh, nhiều, tốt, rẻ, đẹp “tiết kiệm nguyên vật liệu – có trải qua quá trình lao động sáng tạo mới biết giá trị của vật liệu – từ hòn đất nặn nên pho tượng, miếng sắt đúc thành lưỡi gươm quý – mỗi thứ mỗi lúc đều làm ta thấm thía sâu sắc giá trị của ý thức tiết kiệm vật liệu.
Đừng hạ một cây gỗ năm bảy trăm tuổi chỉ để:
- Dùng hàng tấn gỗ làm tủ che bụi cho vài chục cân quần áo, giấy tờ;
- Dùng hàng tấn gỗ làm bàn ăn bàn viết;
- Dùng hàng tấn gỗ làm sập để nằm;
Đừng nên dùng nguyên liệu theo tinh thần người làm ô-tô-2 tấn thép chở 4 người – 200 cân – 10 cân thép chở 1 cân người.
Nội dung thứ tự một bài giảng của ông khi làm một nhà giáo:
- Thực dụng: Tại sao kích thước như thế?
- Mỹ thuật: Tại sao hình dáng như thế?
- Kỹ thuật: Tại sao dùng mộng dùng gỗ như thế?
- Chiều thứ tư: Tại sao đơn giản hóa công việc như thế, tiết kiệm gỗ và công như thế?
- Đạo đức: Thái độ lao động – Tại sao phải biết quý của công, quý thành quả lao động để biết sáng tạo và sử dụng hợp lý những công trình lao động của công nhân – Nên học hỏi với ý thức nào?… Phải khiêm tốn học hỏi nhân dân.
Chúng ta tìm hiểu trích lượng về cuộc đời và sự nghiệp của ông – Nhà thiết kế nội thất chuyên nghiệp đầu tiên ở Việt Nam, để hiểu rõ hơn tại sao con người tài hoa ấy lại có những suy nghĩ vô cùng tiến bộ và đáng suy ngẫm đến thế:
Trịnh Hữu Ngọc ra đời ngày 6/10/1912 tại Phủ Lạng Thương, tỉnh Bắc Giang; bố là thợ máy tàu thủy xưởng Ba Son – Sài Gòn, thường xuyên theo tàu viễn dương; được mẹ nuôi dạy ở nhà cùng với hai em gái và một em trai út. Học tiếng Pháp và quốc ngữ ở tiểu học Bắc Giang;
1922 – Mẹ mất vì bệnh bạch cầu. Cuối năm, khi mới 10 tuổi một mình lên đường vào Sài Gòn tìm bố;
1930 – Ông thi đậu công chức nhà nước Pháp, làm thư ký sở Bưu điện Sài Gòn;
1933 – Ông giúp việc thầy Nam Sơn – Nguyễn Văn Thọ, rồi đỗ chính thức vào Khoa Hội họa trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Kỹ năng và phong cách chịu ảnh hưởng của hai thầy Victor Tardieu và Joseph Inguimberty – kết hợp các tiêu chuẩn mỹ học cổ điển Hy Lạp và cách nhìn của các bậc thầy Ấn tượng Pháp;
1938 – Tốt nghiệp Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương; được bổ về một tỉnh Bắc Kỳ làm thanh tra mỹ thuật học vụ, nhưng không nhận việc. Quyết định sinh sống bằng trang trí nội thất, thiết kế và sản xuất đồ gỗ. Mở xưởng mộc thí điểm nhỏ ở 47 Hàng Đậu, chỉ có 2 thợ;
1939 – Dọn về khu đất hơn ngàn mét vuông ở số 19 Rue Jean Soler (bây giờ là số 78 Hàng Bông – Thợ Nhuộm) với đầy đủ máy móc nhập từ Pháp sang và gần hai chục người thợ tinh tuyển. Đặt tên xưởng là MÉMO Ébénisterie – Nhà trang trí nội thất và làm đồ gỗ kiểu mới đầu tiên ở Việt Nam. “MÉMO bắt nguồn từ chữ mémoire, muốn nói rằng ai đã dùng đồ của mình là sẽ nhớ mãi…”;
1945 – Làm toàn bộ nội thất đồ gỗ nhà 48 Hàng Ngang cho thân chủ Trịnh Văn Bô, vừa lúc Chủ tịch Hồ Chí Minh về đó ở và viết bản tuyên ngôn độc lập cho nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Theo đề nghị của Nguyễn Hữu Đang và Ngô Huy Quỳnh, đóng góp gỗ và thợ của xưởng MÉMO để dựng lễ đài tuyên bố Việt Nam độc lập tại quảng trường Ba Đình ngày 2-9-1945;
1947 – Làm thư viện gia đình, với các bộ bách khoa toàn thư, nhiều tạp chí Âu Mỹ về nghệ thuật, kiến trúc, nội thất, khoa học phổ thông. Bắt đầu cắt dán những hình ảnh từ các tạp chí đã xem thành những hồ sơ tham khảo học hỏi ý thức thiết kế trong kiến trúc và nội thất;
1948 – Đưa khái niệm “Công dụng, Bền chắc, Duyên dáng và Tiết kiệm” vào thiết kế và sản xuất đồ gỗ với mục đích cổ động một lối sống mới cho tầng lớp trung lưu đô thị;
1953 – Bắt đầu một sản phẩm mới là thảm dệt bằng tơ tằm. Hoàng đế Bảo Đại, thông qua Thủ hiến Bắc kỳ Nguyễn Hữu Trí, ngỏ lời muốn đầu tư để nhà MÉMO làm lớn việc này;
1954 – Xưởng MÉMO đóng cửa dưới chế độ mới. “Ông MÉMO” có nguy cơ bị đi cải tạo tư bản tư doanh và tịch biên tài sản, nhưng thoát được sự đó nhờ những người bạn Hướng đạo thân thiết từ trước, lúc ấy đã giữ các trọng trách thân cận với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Xưởng MÉMO được “bán” cho Bộ Quốc Phòng, với giá “xóa hết nợ ngân hàng của Ông MÉMO”;
1959 – Nhường khu xưởng MÉMO ở 78 Hàng Bông Nhuộm cho Sở Công nghiệp Hà Nội sử dụng, đổi lấy nhà số 108 Quán Thánh;
1960 – Phụ trách thiết kế các mặt hàng đồ gỗ của Phòng Lâm sản Tổng cục Lâm nghiệp Việt Nam;
1964 -1966 – Làm nội thất mới cho phòng khánh tiết và văn phòng thị trưởng tại Ủy ban Hành chính thành phố Hà Nội. Hoàn thành bộ sơn khắc “Tiếp quản Thủ đô”, gồm 4 tấm vóc mỗi tấm cỡ 80x200cm, có bố cục và kỹ thuật thể hiện khác hẳn phong cách sơn khắc truyền thống, treo tại phòng khánh tiết của Ủy ban.
Sau khi Cụ Hồ qua đời năm 1969, Phủ Chủ tịch không thấy đến mua tranh hàng năm nữa. Các hợp đồng lớn làm nội thất cũng không còn. Chỉ có người bạn trung hậu Trần Duy Hưng, còn làm thị trưởng, thỉnh thoảng có một đơn hàng nhỏ sửa đổi nội thất cho tòa thị chính giúp có tiền sinh sống.
Một số công trình tiêu biểu của ông:
Phòng khách nhỏ UB hành chính Hà Nội
Phòng tiếp khách Sân bay Gia Lâm (1963)
Những giá trị to lớn của ông đáng để các nhà Thiết kế nội thất học hỏi và suy ngẫm. Thực sự đội ngũ Aziohome cảm thấy biết ơn và tự hào với những bậc tiền bố như thế. Mong rằng những thế hệ thiết kế nội thất Việt Nam dần dần lớn mạnh và lan tỏa những giá trị tốt đẹp đến cộng động và vươn ra thế giới.
Nội dung bài viết được Aziohome lấy từ Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 06-2020.
Mục đích để lan tỏa một bài viết giá trị đến đông đảo hơn những nhà thiết kế nội thất Việt Nam và những khách hàng của chúng tôi